İmanın Türleri Nelerdir? – İman Kaça Ayrılır?

İmanın türleri dediğimiz zaman aslında imanın derecelerinden bahsediyoruz. Yoksa iman bir tanedir ve değişmez. Bu yazımızda imanın dereceleri konusunu işleyeceğiz.

Evet imanın türleri yani dereceleri vardır. Örneğin bir tepenin arkasından dumanı gören bir ateşin varlığını bilir, bir başkası tepeyi aşarak gözleri ile ateşi görse o da bilir, bir başkası elini ateşe soksa o da ateşi bilir. Şimdi 3 kişi ve ateşe dair 3 bilgi ve kanaat vardır. Yani bir derecelenme cardır aynen iman dahi böyledir.

İmanın Türleri Nelerdir?

İcmali ve Tafsili İman

İmanın türleri denildiğinde icmali ve tafsili iman olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İcmali İman inandığımız şeylere kısaca ve genel olarak inanmak demektir. İmanı özlü ve kısa bir şekilde ifade eden icmali iman kelime-i tevhit ve kelime-i şehadet kelimelerinde öz olarak geçmektedir.

İcmali İman

Kelim-i Tevhit kelimesi Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah (Allah’tan başka hiçbir Tanrı yoktur. Muhammed O’nun elçisidir) cümlesi olup kelime-i şehadet ise  Eşhedü enlâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh (Ben Allah’tan başka hiçbir Tanrı olmadığına, Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğuna inanır ve tanıklık ederim) cümlesidir.

İmanın ilk kademesi ve İslâm’ın ilk temel direği bu cümlelerde ifade edilmektedir.  İman ettim diyen bir kişi Allah’ı yegâne ilah ve  Hz. Muhammed’i O’nun peygamberi olarak kabullenmiş kişidir.

Bununla beraber diğer iman esaslarını ve Peygamberimiz ’in getirdiği dini de bir bütün olarak kabullenmiş demektir. Zira diğer iman hakikatleri bize Hz. Peygamber vasıtasıyla bildirilmiştir.

O halde Allah elçisini tasdik etmek demek getirdiği hükümleri de tasdik etmek anlamına gelir. İnandığımız hakikatleri bir bütün olarak ayrıntıya girmeden söylenmediğinden dolayı bu imana icmali (genel) iman denmektedir.

Tafsili İman

Tafsili İman ise inandığımız hakikatlerin her birine, açık bir şekilde, ayrıntılı olarak inanmaya tafsili iman denilmektedir. Tafsili iman 3 derecede incelenmektedir.

• Birinci olarak Allah’a iman etmek, Hz. Muhammed’in onun peygamberi olduğuna ve ahiret gününe kesin olarak iman etmektir. Bu iman icmali imana göre daha geniştir. Zira burada ahirete iman da yer almaktadır.

• İkinci olarak ise amentüde ifade edilen  Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, öldükten sonra tekrar dirilmeye, cennet ve cehennemin, sevap ve azabın varlığına, kaza ve kadere ayrı ayrı olarak iman etmektir.

• Üçüncü olarak ise Hz. Muhammed (s.a.v)’in Allah katından bizlere  getirdiği, bütün hakikatleri ve hükümleri tasdik ederek iman etmektir etmektir. Bir başka ifadeyle, Allah ve Resulü’nün bildirdiği ve emir buyurduklarını da içine alacak şekilde bütün ayrıntıları ile inanmaktır. Bu durumda namaz, oruç, hac ve diğer farzları, helâl ve haram olan davranışları öğrenip bütün bunların farz, helâl ve haram olduklarını kalpten tasdik etmektir.

Müslümanım diyen Allah’ı ve O’ndan geleni kalpten samimiyetle tasdik ettikten sonra, Hz. Peygamber (s.a.v)’in açıkladığı emir ve yasakları farzı farz, haramı haram bilerek öğrenmesi, kabullenmesi ve uygulaması iktiza eder.

Taklidi ve Tahkiki İman

İmanın türleri denildiğinde aklan gelen iki tabir daha vardır. Bir delille dayalı olmaksızın yalnız çevrenin telkini ile meydana gelen ve kişinin İslâm toplumunda doğup büyümüş olmasının doğal sonucu olarak ortaya çıkan imana taklidi iman denilmiştir.

Ehl-i sünnet alimlerinin çoğuna göre bu tür iman geçerli olmakla birlikte kişi imanını akli ve dini delillerle güçlendirmek noktasından sorumludur. Taklidi iman, inkârcı ve sapık kimselerin ileri süreceği itirazlar karşısında sarsıntıya uğrayabilir. Şüpheye düşebilir. Bunun için imanını güçlendirmesi iktiza eder.

Bir delille, bilgiye, araştırmaya ve kavramaya dayanan imana ise tahkiki iman denilir. Yani neye neden inandığını bilir delile dayanır diğeri ise rivayete dayanır.  Olması gereken her Müslümanın tahkiki imana sahip olması ve neye, niçin ve nasıl inandığının bilincini taşımasıdır.

Biz Müslümanların imanın türleri yani dereceleri konusunda bilinçli olmalı ve tahkiki imana sahip olmalıyız.

İmanın şartları konusu için linke tıklayınız. Allah’a emanet olunuz vesselam.